Autor: Delia Steinberg Guzmán
Sztuka nie powinna być tylko wyrażeniem stanu świadomości człowieka, ale też powinna uchwycić tajemnicę wszechświata i ukrytych ludzkich tajemnic. (J. A. Livraga, wykład z 1975 r.). Dualizm Artysta-sztuka ma taką samą wartość jak i inne dualizmy, weźmy dla przykładu: Ideał i idealista, Prawo i adwokat, Nauka i naukowiec. Odnosi się to również do wielu innych aspektów dualności.
Ideał jest tym czym jest, bez względu na to czy będą istnieć idealiści czy też nie. Ideał będzie istniał nawet jak zabraknie idealistów, którzy by poświadczali jego istnienie swoim życiem, przekazując go innym. Autentyczni idealiści gloryfikują ideał, prostacy się z niego nabijają. Ideał jest jednak Ustalonym Archetypem, który jest celem dostępnym dla wszystkich, którzy potrafią pokonać swoją niewiedzę i niewiedzę ich otaczającą. Sztuka, jako wyraz piękna i odbicie tego co jest piękne, pozostanie rzeczywistością samą w sobie nawet wtedy gdyby nie istniał nawet jeden artysta, który mógłby to piękno ująć i uwidocznić w naszym świecie.
Artysta jest tym, który musi osiągnąć poziom Sztuki i nie zadowalać się faktem, że „sztuką” będzie nazywać jakiekolwiek działanie czy domniemaną kreację.
Dzisiaj Sztuka poddawana jest różnym interpretacjom, które tym bardziej stają się subiektywne, im bardziej starają się takimi nie być. Wielu autorów charakteryzuje Sztukę na podstawie dwóch czynników: kreacja i bezstronność. Przez kreację rozumie się zdolność tworzenia nowych rzeczy, a przez bezstronność rozumie się "sztukę dla sztuki", bez pobocznych interesów i powiązań. Ale czy można mówić o rzeczywistej kreacji „czegoś nowego pod słońcem?” Czy moglibyśmy zrozumieć całkowicie sztukę niezależną, która nie miałaby powiązania z żadnymi zasadami i celami? To prowadzi nas raczej do kolejnej trudności: jaki jest właściwie cel Sztuki? Ponownie spotykamy się z różnymi próbami odpowiedzi, z których nie jesteśmy do końca zadowoleni: sztuka jest imitacją, naśladowaniem, formą wyrażenia lub formą uczucia, wspomnieniem, moralnym sposobem doskonalenia się... Wokół tych założeń pojawia się coraz więcej sporów.
Według naszej opinii, obecne pomieszanie pojęć, wpływające na zasady, sposoby i cele, wynika z konieczności, która w rzeczywistości jest strachem - zadowolenia jednych i drugich, nie sprzyjania jednej ani drugiej stronie, nie uznawania przeszłości i nie myślenia o przyszłości. Wypływa to raczej ze śnienia o teraźniejszości będącej w nieustannym ruchu, która nigdy nie uzyska siły doświadczenia ani cienia głębokiej wiedzy.
Nie ma wątpliwości, że każdy autor próbuje coś wyrazić, każdy filozof próbuje coś wyjaśnić i nawet w chaosie możemy dostrzec cienie prawdy. Jednak nie możemy jakiegokolwiek wyrażenia czy interpretacji nazywać Sztuką czy Filozofią...
Sztuka
Zanalizujmy następujące stwierdzenia.
- Sztuka jest kreacją nawet jeśli nią nie jest w pełnym znaczeniu tego słowa. Jest kreacją na poziomie intuicji i wyobraźni, w której człowiek dostrzega Archetypy, rzeczywiste Idee, i przy ich pomocy ciągle i ciągle tworzy harmonijne systemy Wszechświata.
- Sztuka jest imitacją, czy to żywej Przyrody czy tych Idei, których nie dostrzegamy w naszym najbliższym otoczeniu, ale intuicja jest zdolna je zobaczyć. Taka imitacja nie pozbawia wartości Sztuki, a wręcz przeciwnie, wzbogaca ją tym pełniej im pełniej naśladuje Archetypy i im bardziej się do nich zbliża. Tak więc naśladowanie prowadzi do pewnego doświadczenia Rzeczywistości.
Sztuka i artysta
- Sztuka jest wspomnieniem, bowiem dusza, według Platona, posiada wspomnienia własnego boskiego pochodzenia, choć są one niejasne i nieprecyzyjne, są wystarczająco silne aby napędzać dużą część naszych wyobrażeń i naszych czynów.
- Sztuka jest wyrażeniem, ale nie dowolnego poczucia, impulsu lub nie uświadomionego uczucia. Nie może być drogą ucieczki artysty od stanu psychicznego. Raczej musi wyrażać to co najlepsze w człowieku i co najlepszego człowiek uzyskał od Wszechświata, w którym się znajduje. Uczucia, myśli, idee wymagają nieustannego szlifowania i należy je traktować jak zdobywanie kolejnych stopni wiodących ku coraz lepszemu zrozumieniu wielkich tajemnic duszy i świata. Dysonans, pustka, wstręt i przerażenie nie są archetypami: są produktami braku archetypów i dopóki pozostaną tym, co wyrażają, nie będzie Sztuki ani artysty.
- Sztuka jest formą katharsis, wbrew opinii takich autorów jak Hegel, którzy niechętnie przypisują Sztuce moralną doskonałość jako cel, trzeba uznać doskonałość za naturalną konsekwencje, nawet jeśli nie stałaby się celem. Już Grecy w katharsis widzieli nieocenione źródło oczyszczenia, możliwego dzięki kontaktowi pomiędzy człowiekiem i Ideami Archetypów. Taki kontakt oczyszcza duszę z odpadów i daje jej wieczną młodość, bowiem poszerza imaginację i utrzymuje ją zawsze czujną, zawsze aktywną, zawsze poszukującą czegoś wyższego niż to, co już posiada.
- Sztuka jest ewolucją, jeśli nie zadowoli się tylko faktem, że naśladuje codzienność, ale pragnie zgodności z Uniwersalnymi Prawami. Na przekór tym, którzy tak jak Hegel znajdują więcej piękna w samej kreacji artystycznej niż samej Naturze (czy Bóg nie jest Artystą?), wolimy inny opis, który znajduje się w starożytnym dziele Głos Milczenia: Dopomagaj przyrodzie i z nią współpracuj, a ona cię uzna za jednego ze swych twórców i podda się tobie ochotnie.
I szeroko przed tobą roztworzy wrota, co w jej tajemne wiodą przybytki, i do dna odsłoni przed twymi oczami skarby w głębi jej czystego, dziewiczego łona ukryte. Nie zbrukana cielesnej ręki dotknięciem, tylko oczom Ducha odkrywa swe skarby, oczom co nie zamykają się nigdy, przed którymi nic nie może się ukryć w żadnym z jej królestw. *
Artysta
Jeśli chodzi o artystę, zacznijmy od opisu pewnych cech, jednak bez ograniczających dogmatycznych definicji, które wypaczyłyby jego naturalny charakter.
On jest tym, który wprowadza do świata dzieła sztuki poprzez swoją imaginacje. W tym celu są mu potrzebne:
- Aktywny umysł, zdolność postrzegania, odtwarzania i przekształcania idei w wyobrażenia estetyczne.
- Zdyscyplinowana i twórcza wyobraźnia, całkowicie oddzielona od nieuporządkowanej fantazji i również powiązana z intuicją.
- Inspiracja lub intuicyjna zdolność wyobraźni. Już tyle się mówiło o przyciąganiu inspiracji, nie będąc w stanie potwierdzić, czym ona jest, i jak jest przyciągana. Jednak silna i pracująca wyobraźnia jest pewną drogą do kontaktu z ideami, które oznaczają właśnie inspiracje.
- Talent i geniusz, nie są tym samym, ale są niezbędne i uzupełniają się wzajemnie. Talent jest związany z możliwością własnej ekspresji i z artystyczną twórczością. Geniusz dotyka inspiracji. "Talent bez geniuszu nie jest niczym więcej niż umiejętnością."
Artysta musi być prawdziwym "sługą", tłumaczem Przyrody, zdolnym pośrednikiem między Doskonałymi Ideami i ludźmi. To jest jego cel: obudzić dusze swoich obserwatorów, a nie tylko ich podziw.
*Fragment pochodzi z dzieła Głos Milczenia, tłumaczenie
Estetyka i etyka
Mając na uwadze możliwość zmiany, która tkwi w Sztuce i artystach, możemy przejść do oceny następnego ściśle związanego z nimi aspektu: Estetyka w porównaniu z Etyką.
Mówiliśmy już, że Sztuka spełnia role oczyszczania, role przemiany moralnej: Estetyka tutaj wspiera Etykę w ten sam sposób, jakim głęboka i ponadczasowa Etyka ożywia pojęcia Piękna. Etyczne koncepcje są nierozerwalnie związane z estetycznymi, jeśli Sztuka jest tym, czym powinna być,i zawiera autentyczny i prawdziwy przekaz. I nie jest to powierzchowna etyka zmieniająca się pod wpływem mody bądź według pojmowania tego lub innego narodu. Jest to suma ponadczasowych wartości, które dotykają duszy wszystkich ludzi w każdej epoce.
Sztuka i artysta
Wszystko to, czym artysta jest, w pewnym sensie odbija się w jego pracy, bowiem choć jego intuicja działa jak medium i może nawiązać bezpośredni kontakt z inspirującymi go zasadami, "ludzka" osobowość częściowo zabarwia konkretny przejaw tej intuicji.
Kiedy charakter artysty jest grubiański, jego sztuka - jeśli można ją tak zwać - będzie również ordynarna i trywialna, chociaż ludzie z jego pokolenia, pogrążeni w tych samych ideach, może nie zauważą tego od razu. W tym tkwi tajemnica tego, co jest metafizyczne i przejawia się w fizycznym świecie: etyka i estetyka przejawiona w sztuce dzięki artyście.
Od takiej Idei nie byli daleko ci, którzy przekazali Sztuce słowa, te, które powielamy, a które, bez wyczerpania tematu lub autorów są istotnym przykładem tego, co staramy się podkreślić.
"Sztuka określa przede wszystkim rzeczy prawdziwe i wieczne, a nie tymczasowe i iluzoryczne." (Jinarajadasa)
"Sztuka jest Duszą oddzieloną od Czynu." (Carlyle)
I tak, na podstawie powyższego, Sztuka nie zawiera się w umyśle, który zna czyny, ale wymaga intuicyjnej pracy, aby osiągnąć "duszę czynu". W ten sposób Sztuka, w każdym swoim przejawie prowadzi nas do wiecznej istoty rzeczy.
To spowodowało, że Schiller powiedział, że Sztuka jest tym, "co przywraca człowiekowi jego utraconą godność". Wagner twierdził, że jest "najbardziej potężnym impulsem życia ludzkiego." Wagner marzył o Pełni Sztuki, całości wystarczająco szerokiej, aby objęła zarówno naukę i magię tak, aby pełniła rolę odnowienia i transformacji w człowieku.
Wagner był tym, kto z intuicyjną mocą i kolosalną inspiracją skomponował "Credo" i sprawił, że Sztuka stałą się religią, etyką i estetyczną metafizyką. Jego słowa najlepiej posłużą jako zamknięcie tego artykułu.
"Wierzę w Boga, w Mozarta i Beethovena, a także w ich uczniów i apostołów. Wierzę w Ducha Świętego, prawdziwą Sztukę, jedyną i niepodzielną. Wierzę, że ta sztuka pochodzi od Boga i żyje w sercach wszystkich ludzi oświeconych przez niebo. Wierzę, że ci, którzy raz zakosztowali jego wzniosłą dobroć, obracają się do niego i nigdy go nie zdradzają. Wierzę, że każdy może poprzez niego osiągnąć szczęście. Wierzę, że przy ostatecznym sądzie będą haniebnie potępieni wszyscy, którzy odważyli się tutaj na ziemi handlować tą szlachetną sztuką, ponieważ ją ośmieszają gniewem serca i wulgarną zmysłowością. Co więcej, uważam, że jego wierni uczniowie będą sławieni w niebiańskim bycie, promieniującym z jasnością wszystkich słońc, w środku zapachów i doskonałych akordów, i że będą na całą wieczność związani z boskim źródłem wszystkich harmonii. Oby mi była dana taka łaska! Amen". (Wagner)
Bibliografia:
Platon: Fajdros; Państwo; Faidon
Mario Rosa de Luna: Wagner, mitolog i okultysta
Jorge A. Livraga: Notatki z nauki o społeczeństwie
Charlton W.: Wprowadzenie do estetyki
Hegel: Piękno i jego forma
Jinarajadasa: Sztuka i emocje
R. Bayer: Historia estetyki
Prof. Delia Steinberg Guzmán jest Międzynarodową dyrektorką Nowej Akropolis
artykuł pierwotnie opublikowany w biuletynie Herold Akropolitan Nr. 2